Azərbaycan xalq dastanlarının bu cildində əsrlərin sınağından çıxaraq xalqımızın mənəvi aləminin, bədii təfəkkürünün, estetik zövqünün zənginləşməsində müstəsna rol oynamış, mövzuca rəngarəng dastan nümunələri toplanmışdır. Onlardan türk xalqları folklorunda şərəfli yer tutan “Aşıq Qərib”, “Əmrah”, “Şah İsmayıl”, “Səlim şah”, “İrvahım” və b. buna misal ola bilər.
Cərəyan edən hadisələrin təbii, inandırıcı və səmimi olmağı ilə seçilən, qədim və çoxvariantlı “Aşıq Qərib” dastanında iki gəncin qarşılıqlı sevgisi, bir-birinə qovuşmaq arzusu böyük ilhamla tərənnüm olunur.
Qəhrəmanlıqla məhəbbət motivlərini özündə birləşdirən, qəhrəmanın öz arzusuna yalnız sözün gücü ilə deyil, qılınc gücüylə yetdiyi “Şah İsmayıl” dastanı qədim inam və etiqadlarla səsləşən nağıl elementlərinin zənginliyi ilə diqqəti çəkir.
Cilddə gedən digər nümunələrdən - “Səlim şah”, “İrvahım” dastanlarında ailə-əxlaq məsələləri əks etdirilir, hadisələr ailə-məişət çərçivəsində cərəyan edir.
Ana dilinin sehrkar gözəlliyi, milli xarakterin ruhu və dərin mahiyyəti təqdim olunan nümunələrdə aydın ifadəsini tapır.
