Hümanizma ruhunun ilk anlayış ve duyuş merhalesi, insan varlığının en müşahhas şekilde ifadesi olan sanat eserlerinin benimsenmesiyle başlar. Sanat şubeleri içinde edebiyat, bu ifadenin zihin unsurları en zengin olanıdır. Bunun içindir ki bir milletin, diğer milletler edebiyatını kendi dilinde, daha doğrusu kendi idrakinde tekrar etmesi; zekâ ve anlama kudretini o eserler nispetinde artırması, canlandırması ve yeniden yaratmasıdır. İşte tercüme faaliyetini, biz, bu bakımdan ehemmiyetli ve medeniyet dâvamız için müessir bellemekteyiz. Zekâsının her cephesini bu türlü eserlerin her türlüsüne tevcih edebilmiş milletlerde düşüncenin en silinmez vasıtası olan yazı ve onun mimarisi demek olan edebiyat, bütün kütlenin ruhuna kadar işliyen ve sinen bir tesire sahiptir. Bu tesirdeki fert ve cemiyet ittisali, zamanda ve mekânda bütün hudutları delip aşacak bir sağlamlık ve yaygınlığı gösterir. Hangi milletin kütüpanesi bu yönden zenginse o millet, medeniyet âleminde daha yüksek bir idrak seviyesinde demektir. Bu itibarla tercüme hareketini sistemli ve dikkatli bir surette idare etmek, Türk irfanının en önemli bir cephesini kuvvetlendirmek, onun genişlemesine, ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemiyen Türk münevverlerine şükranla duyguluyum. Onların himmetleri ile beş sene içinde, hiç değilse, devlet eli ile yüz ciltlik, hususi teşebbüslerin gayreti ve gene devletin yardımı ile, onun dört beş misli fazla olmak üzere zengin bir tercüme kütüpanemiz olacaktır. Bilhassa Türk dilinin, bu emeklerden elde edeceği büyük faydayı düşünüp de şimdiden tercüme faaliyetine yakın ilgi ve sevgi duymamak, hiçbir Türk okuru için mümkün olamıyacaktır.
“İktisadi Düşünce Tarihi” üzerine günümüzde yazılmış bir kitabı elinize aldığınızda, günümüzün modasına uyarak en çok atıf alan iktisatçının kim olduğunu merak edebilirsiniz. İsim dizinine baktığınızda A. Smith’in, bazen Keynes, arasıra da Karl Marx ile birlikte bu bağlamda rekor kırdığını görürsünüz. Smith’in “Milletlerin Zenginliğinin Mahiyeti ve Nedenleri üzerine bir Araştırma (An Inquiry into the nature and Causes of the Wealth of Nations) başlıklı kitabı (bundan sonra Milletlerin Zenginliği) ilk yayınlandığından (1776) günümüze tam 230 yıl geçti. Fakat Smith üzerine ya da kitabı üzerine yapılan incelemeler hâlâ sürüyor. Çağımızın küreselleşen iktisat kuramını ve politikalarını belirleyen Neoliberal “paradigma”nın kavramsal çerçevesi de (neo – neoklasik iktisat) neoklasik iktisat, bu sonuncu da A. Smith kaynaklı olduğu ölçüde, “Milletlerin Zenginliği” hâlâ temel kaynak kitap olma özelliğini koruyor. Oysa bu arada iktisadi düşüncede devrimsel değişmeler yaratan Karl Marx’tan da, John Maynard Keynes’den de küreselleşen dünyaya iktisat politikalarını belirleyici bir kavramsal çerçeve pek kalmadı. A. Smith’in özelliği kapitalizmin dürtüleri ile piyasa ekonomisi arasındaki ilişkilerin niteliğini çok iyi anlamış olmasında, insan davranışlarını bilgece kavramasında yatıyordu. İktisat düşüncesinde yerinin belki de dibe vurduğu, sosyalizmin ya da denetimli ekonominin yükselişe geçtiği, Büyük Dünya Bunalımı dönemi ve izleyen yıllarda dahi, en azından iktisat biliminin kurucusu olarak yerini korudu. Nedeni, tam serbest piyasa ekonomisinin yol açtığı “vahşi kapitalizm” yergi konusu olsa da, piyasa ekonomisinin bütünsel ve sistemli incelenmesinin başlatıcısı olarak iktisat bilimindeki yerinin her dönemde geçerli kalmasıydı.
